Tipaakunik atuinnarninnga ayurhaqtipkaiyuq tamaita Nunavummiut nunakpullu. Maligat uumani tipaakunik atuinnarninnga piliurhimayuq hapummiutigiami inungnik, nutaqalluanut inuulrammilluanullu. Qinirhialugu una titiraqhimaninnga naunairyuumiriaqni.
Tipaakut Timillu
Tipaakut Timillu
Aadlatqiiktut tipaakut qayangnaqtut, higaallu, uilaangillu. Anirhaagiami Higaangittut Higaaqtumit Puyunganik Anirhaaktuq nunguvinganit ikumayuq higaamit, paipakmit marlungayumit higaaqpakyuat qayangnaqtut.
Hamna ataani piqaqtuq aaniaqtailiniit piyut tipaakumut puiguqtailiyakhatit piyuq Nunavunmi.
Puvaklukpiarniq taiyauyuq tiibii-mik
Puvaklukpiarniq taiyauyuq tiibii-mik (TB) namuuniaqtittiyuq pipkaidjutiyuq uumannga Mycobacterium puvaklukpiarniq taiyauyuq tiibii-mik. Tamna aaniarut puvakmi ittuq, kihimi aadlamiittaaqtuq timiknit.
TB hivituyuq aaniarut hiamitiqtiqtuq qilaminnuaq (TB-qarniq) qanuriliungittuqluuniit hiamitiqnaittuq hiamitiqtaaqtuqluuniit (takunnaittuq TB).
Nunavut piqaqtuq amigaitpiaqtumik nampanik TB-mik aaniarutilgit. TB mamihainnaqtaaqtuq havautimit.
Naunaitkutat aaniarutiqaruvit:
- Qalakhuqtuq ingattaryuumiqtuq qalakhuinnaliruvilluuniit;
- Aukmik qalakhuruvit;
- Kidjaguvit, alappaanginnaliruvit unnuamiluuniit aumaallainaliruvit;
- Unaguktuq; unalu
- Qapaliqtuq.
Munarhiliadjavutit Taaktiliadjavutit piqaliruvit hapkuninnga naunaitkutariyanginnik.
Higaayuktut piqaqtut amigaitqiamik aaniarutipkaidjutiniaqtuq TB-mik. Higaarumilu angikliyuumiqtaa TB-qaqtiffaaliriami tuqudjutaulunilu TB-mit. Higaarhimmaarumi TB-mik havautituqtilluni havalimaittuq havautitit.
Nutaqqat inirningillu anirhaagumitku Higaangittut Higaaqtumit Puyunganik Anirhaaktuq piqaqtut angitqiamik TB-qaliriami. Iglut, akhaluutit amautillu higaamit puyuitkaqpaklugit.
Higaaruiqpiarumi atauhiuyiuyuq nakuutqiyauyuq TB-tittialigiaqni.
Uutiinnaqtutut Puvaklukniq (COPD)
COPD naittumik piyuq imaatut ittuq Chronic Obstructive Pulmonary Disease (Uutiinnaqtutut Puvaklukniq). Piqaqtuq malruunguyut aadlatqiiniq: ipidjuqiliqtutut pipkaidjutiyuq unalu qalak nipihimainnaqtuq puvakmini.
Pipkaidjutilluaqtangit anirhaagiami tipaakunik anirhaaqtaptikniklu halumailrunik. Nunavut piqaqtuq amigaitpallaaqtumik nampanik COPD-mik.
Havautit ikikliyuumiqtaaqtaa naunaitkutangit, pittailivlugu aaniarut ingattarnaittumik ikikliyuumiriamilu tuqudjutinga inungnik.
Naunaitkutat aaniarutiqaruvit:
- Ipiliqtutut Iliqtuq;
- Qalakhurniq ingattaqtuq qalakhuinnaqhimmaaqtuqluuniit; unalu
- Nipitqaqtumik qalalik.
Munarhiliadjavutit Taaktiliadjavutit piqaliruvit hapkuninnga naunaitkutariyanginnik.
Nutaqqat Inirningillu anirhaaktut Higaangittut Higaaqtumit Puyunganik Anirhaaktuq piqaqtut amigaitqiamik piqarniaqtuq COPD-mik. Iglut, akhaluutit amautillu higaamit puyuitkaqpaklugit.
Higaaruiqpiarumi atauhiuyiuyuq nakuutqiyauyuq pittailittaaqtutit iliknik COPD-qarnaittumik ihuarhiluguluuniit aaniarutit COPD-qaliruvit.
Puvakmini kaansaqaliqtuq
Puvakmini kaansaqarniq taimaa haniraa puvaknit angiliyuumiqpiarumi. Ihariagiyavut puvakput anirhaariaptikni.
Nunavut piqaqtuq atauhiuyumit amigaitqiyauyuq nampanik puvakmini kaansaqarniq nunaryuaptikni. Kaansamit tuqudjutipkairyuaqtauyuq Nunavunmiunut.
Puvakmini kaansaqarniq ayurnarniaqtuq mamihaidjutigiami. Nakuutqiyauyuq pittailigiami paqitaugumilu kaansat qilaminnuaq hiamitiqtinnagu.
Naunaitkutat aaniarutiqaruvit:
- Qalakhurniq ingattaqtuq qalakhuinnaqhimmaaqtuqluuniit;
- Hatqamini uluriahukniq ingattaqpaktuq akhuraaluk anirhaagumi, qalakhurumi iglarumiluuniit;
- Qapalirumi nirilluaruirumilu;
- Qalakhuqtuq aukmik marlungayumikluuniit qalakmik tivvuarumi;
- Ipiyuqiliqtutut ittuq, unaguhuktuq hakuiqtuqluuniit; unalu
- Puvangnit aanniarutit, ukunatitut qalak nipivyaktuq puvakmini, namuuniaqtuq.
Munarhiliadjavutit Taaktiliadjavutit piqaliruvit hapkuninnga naunaitkutariyanginnik.
Tipaakut higaariami pipkaidjutiyuq avatqumayumik 85 pusantnguyuq uuminnga puvakmini kaansaqarniq Kaanatami. Inuit higaaruiqpiarhimayuq naunaipkarumik kaansaqaliqtumik ikikliyuumirniaqtait tuqudjutinganik kaansaminit taimaa 30-mit 40 pusantmut.
Nutaqqat Inirningillu anirhaaktut Higaangittut Higaaqtumit Puyunganik Anirhaaktuq piqaqtut amigaitqiamik piqarniaqtuq kaansamik. Iglut, akhaluutit amautillu higaamit puyuitkaqpaklugit.
Higaaruiqpiarumi atauhiuyiuyuq nakuutqiyauyuq aaniaqtailinniaqtaatit iliknik uumannga puvakmini kaansaqarniq.